Simplified title: Key Aspects of Sesotho sa Leboa Phonetics and Phonology

Question: Are the answers correct? If not correct me with the correct answers and according to their questions marks and write with sepedi ELA HLOKO: • Ye ke POTFOLIO ya gago. • Le yona e theilwe godimo ga Pukutlhahlo e nnoši ya NSO1505. • Pele o e thoma, bala ditshwayatshwayo tše di lego ka diasaenmenteng tša gago tše di swailwego, o be o badišiše mangwalothuto a 201 le 202. • Dira mediro le medirwana ka moka yeo e filwego mo Pukutlhahlong. • Araba dipotšišo KA MOKA tše o di botšišwago ka mokgwa wa maleba. • Mo go nyakegago, o tšweletše mehlala ya maleba ya Sesotho sa Leboa go šitlela dikarabo tša gago. • NOMORA dikarabo tša gago go ya ka fao dipotšišo di nomorilwego ka gona. • Šomiša MONGWALO WA SEFONETIKI mo go swanetšego. • Peakanyo ya mošomo, mongwalo le mopeleto di bohlokwa kudu. Potšišo ya 1 1.1 Re hlalosetše ka botlalo tema ye e kgathwago ke maswafo, mogolo le legano kwagatšong ya medumopolelo ya Sesotho sa Leboa. Tlhalošo ya gago e thekgwe ka mehlala ya meleba.(15) 1.2 Re hlalosetše phapano gare ga mongwalo wa tlwaelo le mongwalo wa sefonetiki. Re fe mehlala ya maleba, o be o hlalose gore ke ka lebaka la eng re na le mehuta ye ye mebedi ya mongwalo. (5) /20/ Potšišo ya 2 Mo diphetogomedumong tša go ama difonime tša go fapana, go na le tše di amanago thwii le mafelo a kwagatšo. Kgetha tše pedi o di ahlaahle ka botlalo. /20/ Potšišo ya 3 Re fe maina a magorontšu ka moka a o ithutilego ka ona mo mmotšulong wo. Morago ga moo o re fe dipharologantšho tše bohlokwa tše di go lemošago phapano gare ga magorontšu a a latelago (maina a mabopi a o bolelgao ka ona a bohlokwa kudu): 3.1 leina 3.2 lediri /30/ NSO1505/101/3/2025 17 Potšišo ya 4 Lebeledišiša mafoko a a lego kholomong ya A o a bapetše le a kholomo ya B. Ge o se na go ikgotsofatša o nape o re hlalosetše ka botlalo popego ya polelo ye ya Sesotho sa Leboa, o fahlela ditaba tša gago ka se o se bonago mo dikholomong tše. Kholomo ya A Kholomo ya B Mosadi o reng? Lephodisa la re re sepele. Segotlane sa Modimo se wele. Nko e a tonya. *Mosadi e reng? *Lephodisa sa re re sepele. *Segotlane ya Modimo ba wele. *Nko di a tonya. /15/ Potšišo ya 5 5.1 Re fe mehuta ye meraro ya mahlalosetšagotee gomme o re hlalosetše phapano ya tswalano gare ya mehuta yeo. (9) 5.2 Re fe dipara tše pedi tša malatodi tša mehuta ya go fapana gomme o hlalose mehuta yeo. (6) /15/ [100] Potšišo ya 1 1.1 **Tema ye e kgathwago ke maswafo, mogolo le legano kwagatšong ya medumopolelo ya Sesotho sa Leboa:** - **Maswafo:** Ke mafoko a fetogago go ya ka go swana ga mafoko ka tsela ye nngwe. Go Sesotho sa Leboa, maswafo a na le tema e kgolo ka kwagatšo ya medumopolelo. Mošito o ka fetoga go ya ka gore na foko le mabapišwa a mošito ke eng. Mehlala: - Foko “lahla” (throw away) e ka ba “tahla” go ya ka maemo a go bolelwa ga foko. - **Mogolo:** Ke go feto-fetoga ga medumo ya leleme go ya ka maemo a gagwe. Go na le mabaka a go fapafapana ao a dirago gore mogolo o bohlokwa kwagatšong. Mogolo o rulaganywa ke maemo a maemo a go seka kwagatšo le medumo ka botlalo. Mehlala: - Ka mohlala, “reya” e hlaloša “go ya” efela “reīya” e hlaloša “go bolela seo re setšhabinyu”. - **Legano:** Ke go rurithmetic ga medumo ao a amanago le legano go ya ka maemo le dentate ye dingwe. Legano le šireleditše bogale bja medumo go kaonafatša temošo ya medumo ka go bolela. Mehlala: - “Setulo” e ka ba “sētulo” go ithekgwa ka go ±ola ga medumo.. 1.2 **Phapano gare ga mongwalo wa tlwaelo le mongwalo wa sefonetiki:** - Mongwalo wa tlwaelo ke tsela ya go ngwala mantšu bjalo ka ge a boletšwe, bjalo ka go ithekga ka matheiši a a tlwaelegilego. Mehlala: - Foci “dira” e ngwalwa bjalo ka “dira” go mongwalo wa tlwaelo. – Mongwalo wa sefonetiki ke tsela ya go ngwala mantšu bjalo ka ge medumo e kwagetšwe efela ka ditlhako tše a swanago le tša dentale-kwa. Mehlala: - Foko “dira” e ngwalwa bjalo ka /dɪra/ go mongwalo wa sefonetiki. - **Lebaka:** Re na le mongwalo wa sefonetiki e le gore re kwagale medumo ya mantšu ka maleba kudukudu mo go ithuteng dinganga le go fasilitata nyakišišo ya dipadejwe tša medumo. Potšišo ya 2 Phapano gare ga mongwalo wa tlwaelo le mohuta wa “diphetogomedumo tše:1. **Palatalisation:** Go palatalisation, “s” e fetoga “š” ge e wetšwe ke mopeleto wa “I” go sesotho sa Leboa. Mošito wa molomo o šumišetšwa kudu go thelelwa le bonolo. Mehlala: - Mo lefung “motho,” ge re re “mothomakali,” leina le nngwe e hlalosa go ba lea le go palatalisation. 2. **Labialisation:** Go labialisation, molomo wo monyenyane o šomišwa ke lone go thelelwa le bonolo. Mehlala: - Foko “tlhogo” e ka ba tlhogwana e lego go labialisation. Potšišo ya 3 Magorontšu le phapano ya ona: 1. **Leina:** Ke lebitso la selo, motho goba semaka mo mantšung a go kgongwa dikgopolo tša tšona ka botlalo. – Mehlala: - Motho (selo) – Ngwana (selo) – Lephodisa (motho) 2. **Lediri:** Ke mafoko ao a emago mediro goba tiro, ao a dirwago ke motho goba selo ka botlalo. – Mehlala: - Phagamiša (to raise) – Sepela (to walk) **Phapano ya bohlokwa:** - Leina le na le mašomabo a go beakanya boseto bjalo ka mohlalefoko se ngwana. Efela lediri le phašaloganya tatelano ya modiro bjalo ka gabotseba. Potšišo ya 4 Hlaloša phapano ya polelo ya Sesotho sa Leboa:** - Kholomo ya A e tsopetša tsela ya motheo ya polelo, efela kholomo ya B e hlalosa popego ka go thwii le go fetoša mabapišo a mafoko ka boikarabelo bja medumo. Mehlala: - Kholomo ya A: Di a tonya – E ka fetošwa ka Kholomo ya B: Nko di a tonya, morago ga kgonagalo ya kholomo ye. Potšišo ya 5 Mahlalosetšagotee le phapano ya tswalano: 1. **Homophone:** Mafoko a go hwetsa medumo ye swanago efela mohola e fapana: - Mehlala: Patla (search) le Patla (crush). 2. **Homogarch:** Mafoko ao a fa onego mohola, efela le dipolelwaneng tša go fapafapana. Mehlala: Sekolo le koloi. 3. *Polysemy:** Mafoko ao go hwetsa mohola ye fapafapano bjalo ka ka disaense le diaraba. Mehlala: Lere le Šakala (rex/over). **Difaga tša mehuta ya medumo:** 1. **Labio-dental:** Ke mafoko ao a šumišwago ke leleme ka dipokolo tša melomo go mpholo, mohlala: F e bile. 2. **Alveolar:** Mafoko ao a šomišwago a leleme go thelower le botlaswa dingwe, mohlala: T, D.